Ključna vrednost našeg interkulturalnog poduhvata, u koji ćemo vremenom uključiti i istomišljenike sa prostora bivše Jugoslavije, sadržana je u nameri stvaranja transkulturnog identiteta suprotstavljanjem palanačkom zatvaranju omladine u etničke torove totalizujućih identitetskih narativa i praksi, što u potpunosti odgovara i pogledu na svet koji je imao Milan Dunđerski.
Narodna biblioteka Srbobran je na desetogodišnjicu smrti Milana Dunđerskog, u saradnji sa novosadskim Prometejem, objavila dvojezičnu knjigu njegovih izabranih pesama, pod naslovom „Pesnik je poput Prometeja – A költő akár Prométheuszˮ. Pretprošle godine je ustanovila i prvi put dodelila nagradu s njegovim imenom za srednjoškolce i studente koji umetničku poeziju pišu na srpskom i mađarskom jeziku, a prošle godine je proširila i na omladinu koja poetski stvara na crnogorskom, hrvatskom, bosanskom i bunjevačkom.
O ozbiljnosti ovog, nažalost, u našoj sredini veoma retkog, pa stoga i značajnog interkulturalnog projekta, svedoče podaci o saradnicima, koje sam okupio u cilju njegove kvalitetne realizacije. Dvojezičnu knjigu izabranih pesama Milana Dunđerskog sam uredio sa dr Hargitom Futo Horvat, profesorkom na Odseku za hungarologiju Filozofskog fakulteta u Novom Sadu i članicom žirija njemu posvećene pesničke nagrade. Priređivač publikacije je, nažalost, sada već pokojna, mr Mirjana Grujić Stanić, profesorka srpskog jezika u novosadskoj gimnaziji „Svetozar Markovićˮ, a rukopis su recenzirali dr Srđan Damnjanović, dr Maja Rogač i dr Edita Andrić. Korice je dizajnirala grafičarka Renata Koler, digitalnom obradom fotografije reke Tise, koju je snimio pesnikov sin Predrag Dunđerski, a za prevode na mađarski jezik, pesama i ostalih tekstualnih priloga sadržanih u knjizi, zaslužna je Jolanka Kovač, pisac i nagrađivani književni prevodilac. Osim već pomenute prof. dr Hargite Futo Horvat, članice žirija omladinske pesničke nagrade Milan Dunđerski su dr Čila Utaši, profesorka na Odseku za hungarologiju Filozofskog fakulteta u Novom Sadu i dr Ana Stjelja, književnica, književni prevodilac i nezavisni naučni istraživač.
Ključna vrednost našeg interkulturalnog poduhvata, u koji ćemo vremenom uključiti i istomišljenike sa prostora bivše Jugoslavije, sadržana je u nameri stvaranja transkulturnog identiteta suprotstavljanjem palanačkom zatvaranju omladine u etničke torove totalizujućih identitetskih narativa i praksi, što u potpunosti odgovara i pogledu na svet koji je imao Milan Dunđerski. Naime, početkom 90-ih godina prošlog veka pesnik nije bio ni konformista ni oportunista, nego se kao društveno odgovoran intelektualac, u skladu s vlastitim demokratskim i pacifističkim uverenjima, pridružio građanskim snagama, koje su se hrabro kritički pobunile protiv autoritarne vlasti, nacionalističke mržnje i ratnog načina rešavanja krize u odnosima jugoslovenskih naroda i narodnosti. Bio je svestan da na taj način brani i princip autonomnog umetničko-stvaralačkog subjekta, koji odbija da bude dogmatizovan, depersonalizovan i podanički zarobljen u zadatim okvirima postojećeg poretka zla. Poetsko-stvaralačka afirmacija intelektualne autonomije i vrhunskih formalno-estetskih literarnih kvaliteta umetničkog dela, pretpostavljala je i principijelno zalaganje Milana Dunđerskog za određeni poredak sveta, u čijem temelju je poštovanje individualne slobode i povesno otvorenih mogućnosti kreativnog duha, kao esencijalne društvene vrednosti i osnovnog uslova realizacije autentične ličnosti u delu. Zbog svega toga on može da posluži kao uzor umetničke i generalno ljudske identifikacije mladim stvaraocima poezije na prostoru Jugoslavije, kojima je stalo do afirmacije autonomne stvaralačke individualnosti, istinski kritički emancipovane od svih nametnutih partikularnih oblika kolektivne kulturno-identitetske determinacije, represije i dominacije nosilaca umetničke i vanumetničke moći i vlasti. Stoga, žiri pesničke nagrade Milan Dunđerski kritički ocenjuje ne samo formalno-estetski kvalitet umetničko-poetskih ostvarenja, nego i intelektualno-idejni plan, tj. stanovište autora koje ne sme da bude u kontradiktornosti sa temeljnim humanističkim vrednostima, odnosno ne sme da bude apsurdna negacija sebe samog i izraz korumpiranja i degradacije čitalačke publike.Takođe, prevođenje izabranih pesama iz pesničkog opusa Milana Dunđerskog, kao i naša dugoročna intencija da se nagrađene pesme, napisane na jezicima naroda Jugoslavije, prevode i objavljuju u relevantnim književnim časopisima, predstavlja doprinos prevazilaženju jezičko-komunikacijskih granica stvaralaštva, novim književno-teorijskim istraživanjima i recepcijama dela, a time i kreativni podsticaj razvijanja nadnacionalne zajednice transkulturno slobodnog duha.
U tragičnoj realnosti tranzicionih društava internacionalna solidarna borba za integritet i dignitet, tj. subjektivitet novih generacija stvaralaca umetničke poezije u duhovnom prostoru Jugoslavije, predstavlja zajedničku identifikacijsku odrednicu i veoma kompleksan strateški cilj nosilaca alternativne transkulturne politike. Ona podrazumeva kritičko protivljenje partokratskoj privatizaciji javnih resursa kulture i suprotstavljanje renesansi nacifikujućih palanačko-identitetskih mitskih narativa i praksi, koje su u pseduodemokratskom društvu u istorijskoj simbiozi sa imperijalnom neoliberalnom dogmom, kao vrhovnim kriterijumom valorizacije i legitimacije sveopšteg postojanja. Iako smo svesni da su predočeni programski ciljevi u sadašnjem istorijsko-političkom kontekstu teško ostvarivi, ohrabruje nas činjenica da se u bivšim jugoslovenskim republikama pojavljuju sve češće i u sve većem broju društveno delatni kritički glasovi slični našem, sa kojima ćemo u zajedničkoj borbi za transkulturne i socijalno pravedne ideje i vrednosti dati svoj doprinos stvaranju drugačijeg i boljeg, tj. čovečnijeg sveta od ovog postojećeg.
Milan Đorđević – www.xxzmagazin.com
